ارتفاع تورم کمتر می‌شود یا بیشتر؟
البته بانک مرکزی می‌گوید تا پایان خرداد سال آینده صبر کنید و روی تورم پاییزه حساب باز نکنید چرا که تا آن زمان ممکن است درجه حرارت اقتصاد ایران به ۲۴ درصد و شاید پایین‌تر هم برسد. آیا وعده بانک مرکزی محقق می‌شود یا اینکه نرخ تورم دوباره روندی صعودی را تجربه خواهد کرد؟ نشانه‌هایی از اینکه تب تند قیمت‌ها فروکش می‌کند البته در آمارهای مرکز آمار ایران دیده می‌شود و افزون بر اینکه انتظارات تورمی هم در حال کاهش است و اکنون این سوال مطرح می‌شود که ایران، ونزوئلا نشد و در دام ابر تورم گرفتار نشد، آیا اقتصاد ایران در فصل بهار سال آینده شکوفا خواهد شد؟
به گزارش همشهری، پازل تکمیل کننده نقشه بانک مرکزی برای کاهش دادن درجه حرارت اقتصاد ایران شاید به کم شدن انتظارات برای جهش قیمت‌ها باشد، به ویژه اینکه با خروج قطعی دونالدترامپ از کاخ سفید و انتخاب جوبایدن، انتظارات برای کمتر شدن تنش در سطح روابط خارجی ایران با دیگر کشورها به ویژه در خصوص برجام جدی‌تر شده و انتظار عمومی این است که با برداشته شدن احتمالی تحریم‌ها، بازارها به ثبات می‌رسند و قیمت‌ها آرام می‌گیرند. با این حال نکته مهم این است که زمینه رشد تورم همچنان مساعد است، نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران همچنان بالاست، عدم قطعیت‌ها زیاد است، دولت با کسری بودجه سنگین حدود ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی مواجه است و مولفه‌های دیگری که می‌تواند رویای کاهش تورم را به کابوس سخت تبدیل کند.
نشانه‌های کاهش تورم
نرخ تورم ماهانه که بیانگر سرعت رشد قیمت‌هاست، نشان می‌دهد که در آذرماه میانگین قیمت سبد کالاها و خدمات مصرفی شهروندان ایرانی نسبت به آبان ۲ درصد گران‌شده و کاهش سرعت رشد قیمت‌ها به میزان خرداد ۹۹ می‌تواند نمادی از پایان تلاطم قیمت‌ها در بازارها باشد. نرخ تورم ماهانه آذرماه پارسال ۲.۲ درصد بود و ماه بعد به ۸ دهم درصد رسید و اسفند ۹۸ را با ۱.۵ درصد به پایان برد. اما وقتی در تیرماه امسال سرعت رشد تورم به ۶.۴ درصد رسید، بانک مرکزی علت را کسری بودجه دولت و استقراض دانست و سازمان برنامه و بودجه آدرس دیگری داد و اعلام کرد دلیل رشد تورم در ماه نخست تابستان گذشته نوسان نرخ ارز بوده است. مهر‌ماه بود که نرخ ارز روندی صعودی به خود گرفت و نرخ تورم ماهانه به ۷ درصد رسید یعنی بالاتر از نرخ ثبت شده در مهر ۹۷! اما این بار با یک تفاوت مهم؛ مهر ۹۷ نقطه شروع فشار آمریکا علیه ایران بود و مهر ۹۹ نقطه انتظار برای پایان عمر دولت دونالد ترامپ. آبان‌ماه هم نرخ تورم ماهانه به ۵.۲ درصد رسید و حالا سوال این است که آیا نرخ تورم ماهانه که افق دید تورم آینده را شفاف‌تر می‌کند، در فصل زمستان به کمتر از یک درصد خواهد رسید؟ اگر سیاست‌گذاران پولی و دولتمردان بتوانند نرخ تورم ماهانه را در محدوده پایین از یک درصد برای دستکم یک سال فریز کنند، شاید بتوان امیدوار به کاهش پایدار نرخ تورم بود.
بازگشت به مدار یا گریز از مدار؟
شکسته شدن رکورد نرخ تورم نقطه به نقطه در آبان‌ماه و رسیدن آن به ۴۶.۴ درصد آنهم پس از رکورد تیرماه ۹۸ خیلی‌ها را نگران کرد که نرخ تورم از مدار کنترل خارج شده است. حالا مرکز آمار ایران گزارش کرده که نرخ تورم نقطه به نقطه با ۱.۶ درصد کاهش به ۴۴.۸ درصد در آذرماه رسیده است. لازم به یادآوری است که شاخص تغییرات قیمت کالاها و قیمت‌ها در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) در فروردین سال ۹۹ به ۱۹.۸ درصد رسیده بود که کمترین میزان از شهریور ۹۷ به شمار می‌آید. از فروردین امسال به بعد امواج تورم ارتفاع بیشتری پیدا کند. حالا انتظار می‌رود با فریز شدن نرخ تورم ماهانه در محدوده زیر یک درصد، نرخ تورم نقطه به نقطه به عنوان شاخص احساس تورم نزد مردم هم به تدریج روندی کاهشی پیدا کند.
رویای تورم ۲۲ درصد
نرخ تورم هدفگذاری شدن بانک مرکزی ۲۲ درصد البته با نوسان ۲ درصد مثبت و منفی تا پایان خرداد امسال است. تا آن زمان به صورت میانگین نرخ تورم سالانه در هر ماه باید ۱.۵ درصد کاهش یابد تا بانک مرکزی به هدف خود برسد. البته به نظر می‌رسد که نرخ تورم محاسبه شده اما اعلام نشده بانک مرکزی درصدی از نرخ تورم مرکز آمار بیشتر باشد و از این منظر شاید هدفگذاری نرخ تورم ۲۴ درصد با آمارهای مرکز آمار ایران همسو باشد. اعلام رسمی نرخ تورم ۳۰.۵ درصدی در آذرماه امسال از سوی مرکز آمار را نمی‌توان به عنوان نقطه پایان روند صعود نرخ تورم دانست که از شهریور امسال شروع شده، اما می‌توان امیدوار بود که روند صعودی نرخ تورم سالانه در ماه‌های باقی‌مانده سال متوقف و پس از آن سیر نزولی پیدا کند.
پارگی شکاف تورم
نکته مهم در تورم پایان پاییز ۹۹؛ شکاف بیشتر تورم بین دهکهای هزینه‌ای است به نحوی که دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در آذر ماه برای دهکهای مختلف هزینه ای از ۲۷.۹ درصد برای دهک اول (فقیرترین) تا ۳۷.۲ درصد برای دهک دهم (ثروتمندترین) روایت می‌شود. کاهش فشار تورم بر داراها و حفظ تورم بر ندارها در آذرماه عمدتا ناشی از کاهش قیمت کالاها و خدمات غیرخوراکی بوده چنانکه مرکز آمار می‌گوید: نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها برای دهک ضعیف جامعه ۴.۵ درصد و برای دهک ثروتمند ۵.۲ درصد بوده اما رشد قیمت کالاهای غیرخوراکی و خدمات برای دهک اول ۱.۴ درصد و برای دهک دهم منفی ۱.۵ درصد برآورد شده است. با در نظر گرفتن سهم بالای کالاهای خوراکی و آشامیدنی بر سبد مصرفی دهک فقط و متوسط، به نظر می‌رسد فشار تورم همچنان بر این اقشار سنگینی می‌کند.
وزن تورم سر سفره مردم
بر اساس فرمول محاسباتی مرکز آمار ایران، وزن و ضریب اهمیت کالاهای خوراکی و آشامیدنی در سبد مصرفی شهروندان ایرانی ۲۶.۶۴ درصد است و به طور میانگین هر خانوار ایرانی اندکی بیش از یک چهارم هزینه ماهانه‌اش صرف خرید کالاهای خوراکی و آشامیدنی می‌کند که البته خانوارهای فقیر و متوسط روبه به پایین بیشتر از این هزینه می‌کنند. آمارهای رسمی می‌گوید: هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به طور میانگین در آذرماه ۵ درصد از آبان بیشتر شده و یک خانوار ایرانی برای خرید یک سبد کالاهای خوراکی و آشامیدنی در آذرماه امسال ۵۸ درصد بیشتر از آذرماه پارسال هزینه کرده‌اند. با این حال میانگین نرخ تورم سالانه کالاهای خوراکی و آشامیدنی در آذر امسال ۲۷.۸ درصد برآورد شده است. میوه و خشکبار با ۴۶.۲ درصد، روغن با ۷۵.۸ درصد و شیر، پنیر و تخم مرغ با ۶۰.۸ درصد بیشترین رشد قیمت را نسبت به دیگر دیگر گروه کالاهای خوراکی در آذرماه امسال نسبت به آذرماه پارسال به خود اختصاص داده‌اند.
تورم از سیگار تا بهداشت
مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه به نقطه مواد دخانی را در آذر امسال نسبت به آذر پارسال ۵۳ درصد، مسکن و حامل‌های انرژی را ۲۶ درصد و مبلمان و لوازم خانگی را هم ۵۹.۶ درصد اعلام کرده و می‌گوید: نرخ تورم نقطه‌ای آذرماه خدمات بهداشت و درمان ۳۴.۵ درصد، حمل و نقل ۶۵.۲ درصد، ارتباطات ۲۴.۵ درصد، تفریح و امور فرهنگی ۵۲.۵ درصد، آموزش ۲۱.۳ درصد، هتل و رستوران ۳۶.۶ درصد و کالاها و خدمات دیگر هم ۴۵.۲ درصد بوده است.
جدول نرخ تورم ماهانه، نقطه به نقطه و سالانه در یک سال اخیر
