ماموریت بانک کشاورزی در دهه جدید

3 اساسنامه در تاریخ 90 ساله بانک کشاورزی چارچوب راهنمای این بانک را ترسیم کرده و اکنون در دهه آخر از ورود این بانک به یک سده فعالیت موفق با فراز و نشیب‌های خاص این انتظار می‌رود که تخصصی‌ترین بانک و تنها بانک حامی کشاورزی و کشاورزان ایران 10 سال متمایز با 90 سال گذشته را تجربه کند. دهه پایانی منتهی به یک قرن عمر و حیات این بانک، دهه تغییر ماموریت‌ها و شاید بازنگری در اساسنامه آن در راستای سیاست‌های بلندمدت و آینده‌نگرانه نظام جمهوری اسلامی می‌تواند قلمداد شود و باید دید سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان با مشورت گرفتن ازنخبگان و خبرگان بانکی و به ویژه با کمک کردن از نظرات مدیران گذشته و حال این بانک، چه نقشه راهی را برای آماده شدن جهت ورود به قرن دوم از عمر این بانک طراحی می‌کنند.

تغییر ماموریت در اساسنامه بانک

اولین اساسنامه بانک کشاورزی که به موجب قانون 21 خرداد 1312 تاسیس شده، هدف بانک را کمک به توسعه و پیشرفت امور کشاورزی و آبیاری و صنایع روستایی در کشور تعیین کرده و به بانک اجازه می‌دهد تا به ارائه خدمات و فعالیت‌های در 9 محور زیر بپردازد:

1. دادن وام و انجام انواع عملیات اعتباری بانکی برای امور کشاورزی.
2. کمک‌های اعتباری به شرکتها و بنگاه‌های کشاورزی.
3. کمک به تأسیس و پیشرفت صندوقهای روستایی برای مساعدت به کشاورزان و برزگران و تأمین وسایل کار آنها.
4. اقدام به تأسیس و کمک به شرکت‌های تعاونی برای مساعدت به کشاورزان.
5. پذیرفتن پول به حساب جاری و سپرده و غیره با بهره یا بدون بهره همچنین انتقال وجه اشخاص با دریافت کارمزد.
6. دادن اعتبار برای عملیات عمرانی و توسعه کشاورزی.
7. انجام سایر عملیات بانکی.
8. خرید و تهیه ادوات و ماشینهای کشاورزی و فروش و توزیع بین کشاورزان با حداکثر تسهیلات ممکنه.
9. تأسیس شرکتهای شیار در شهرستانها و مراکز هر استان.

اساسنامه دوم؛ 33 سال بعد

29 دی‌ماه 1345 اما اساسنامه دیگری برای بانک کشاورزی ایران به تصویب مجلس می‌رسد که تاکید دارد این بانک منحصراً تابع مقررات این اساسنامه بوده و در مواردی که در این اساسنامه پیش‌بینی نشده‌ تابع قانون بانکی و پولی کشور و قانون تجارت است. در اساسنامه جدید 4 هدف برای بانک تعیین می‌شود؛ نخست کمک به توسعه عملیات کشاورزی و دامداری و عمران روستاها، دوم افزایش درآمد کشاورزان و کمک در توزیع و فروش فرآورده‌های کشاورزان و دامداران، سوم تقویت شرکت‌های تعاونی وچهارم هم دادن اعتبارات به تولیدکنندگان فرآورده‌های کشاورزی و دامداری.

بر اساس این اساسنامه دامنه فعالیت بانک گسترش می‌یابد و قانون‌گذاران به بانک اجازه می‌دهد در سرفصل‌های تعیین شده فعالیت کند که شامل 7 محور می‌شود:

1.  مشارکت در تأسیس سازمان مرکزی تعاون روستایی و سرمایه‌گذاری و فروش تدریجی سهام ‌به اتحادیه‌های تعاون روستایی.
2. مشارکت با موسسات، شرکت‌ها و کارخانه‌های مرتبط با تولید، تبدیل و توزیع فرآورده‌های کشاورزی و دامی با سفارش وزارت کشاورزی
3. دادن اعتبارات جهت اجرای طرحهای عمرانی روستایی مشروط با تصویب یا تایید وزارت ‌کشاورزی . به شرط اینکه باعث افزایش تولید فرآورده‌های کشاورزی شده، درآمد کشاورزان را بالا ببرد، سطح زندگی روستاییان را ارتقا ببخشد و حتی مسکن سالم برای روستاییان تامین شود و به افزایش سطح کشت کمک کند
4. دادن وام و اعتبار به کشاورزان و خرده‌مالکین و دامداران و مؤسسات و شرکتهای کشاورزی و دامداری و پرورش‌دهندگان و صیادان ماهی و‌مجریان طرحهای جنگل‌داری و همچنین جهت تأمین آب و کمک به تأمین هزینه‌های جاری کشاورزی و تنقیه و پیش بردن قنوات و اصلاح مجاری آب‌و دامداری و صنایع کوچک روستایی و بهره‌برداری از ماهی و جنگل.
5. دادن اعتبار به سازمان مرکزی تعاون روستایی یا اتحادیه‌ها و شرکتهای تعاونی بدون اخذ وثیقه در حدود امکانات مالی بانک مشروط بر این که‌حداکثر از دو برابر سرمایه پرداخت شده آنها تجاوز نکند.
6. انجام هر گونه عملیات بانکی شامل پذیرفتن و یا تودیع سپرده‌های دیداری و مدت‌دار با بهره و یا بدون بهره و دریافت اعتبار از مؤسسات و‌بانکها، ‌باز کردن حساب پس‌انداز برای اشخاص حقیقی و حقوقی باز کردن حساب جاری نزد بانکهای داخلی و خارجی
7. گشایش اعتبارات اسنادی و انجام معاملات ارزی مجاز با رعایت مقررات شورای پول و اعتبار.
8. تنزیل هر نوع سندی که طبق قوانین صادر شده باشد همچنین دادن وام در برابر رهن اموال غیرمنقول و ضمانتهای بانکی و صدور ضمانت‌نامه‌بانکی مرتبط با عملیات کشاورزی و صنایع مربوط

‌اساسنامه سوم و ماموریت پس از انقلاب

13 سال پس از تصویب و اجرای اساسنامه دوم، با وقوع انقلاب اسلامی اساسنامه جدیدی برای بانک کشاورزی نوشته که هدف بانک فراهم آوردن امکانات اعتباری برای زندگی بهتر در روستا و ارتقا سطح درآمد روستاییان از یکسو، افزایش تولیدات کشاورزی، ایجاد و‌ توسعه صنایع کوچک و سنتی واقع در مناطق روستایی و مشارکت در فعالیتهای مربوط از سوی دیگر تعیین شد. به این ترتیب دامنه فعالیت بانک هم توسعه پیدا کرد که شامل پرداخت وام و اعطای اعتبار به هر شخص حقیقی یا حقوقی و مشارکت یا سرمایه‌گذاری به منظور فعالیت در رشته‌های زراعت، باغداری، کشت‌نباتات صنعتی و دارویی، دامداری، پرورش طیور ماهی و زنبور عسل و کرم ابریشم، ماهیگیری، صنایع کشاورزی و روستایی صنایع تولیدی تبدیلی و‌نگهداری فرآورده‌های کشاورزی صنایع دستی، روستایی، بازاریابی و فروش محصولات کشاورزی، خدمات زیربنایی و سایر فعالیت‌های جنسی مربوط‌ به آنها که در افزایش تولیدات کشاورزی و سطح زندگی روستاییان، دهقانان ایلات و عشایر مؤثر می‌شود. افزون بر اینکه دریافت وام و اعتبار از مؤسسات، بانکها و سازمانهای مالی داخلی. قبول نمایندگی و انجام خدمات برای وزارتخانه‌ها، سازمانهای دولتی، مؤسسات و بانکهای داخلی در زمینه پرداخت وام و اعطای اعتبار و وصول‌مطالبات و مشارکت در طرحهای کشاورزی، افتتاح و و نگهداری حساب جاری، پس‌انداز و سایر حساب‌های مشابه و قبول سپرده‌های دیداری، ثابت، پس‌انداز و مشابه آنها و صدور گواهی سپرده به دامنه فعالیت بانک کشاورزی اضافه شد. به این ترتیب بانک کشاورزی علاوه بر ماموریت فعالیت به عنوان یک بانک تخصصی اجازه فعالیت در قالب برخی فعالیت‌های بانک‌های تجاری را پیدا کرد که شامل مواردی چون خرید اوراق و اسناد بازرگانی از قبیل سفته و برات، انجام معاملات ارزی، اافتتاح اعتبارنامه و ابلاغ اعتبارنامه اعم از اسنادی یا غیر آن ، صدور، تأیید و قبول هرگاه ضمانت‌نامه بانکی، خرید و فروش اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار، ایجاد رابطه کارگزاری با بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری، ایجاد صندوق کمک به کشاورزان و دامداران خسارت دیده محصولات کشاورزی و نظایر آن می‌شود.

آینده بانک کشاورزی و گام دوم انقلاب

رهبری انقلاب در 22 بهمن 1397 با صدور بیانیه دوم گام انقلاب مسیر و چشم‌انداز ایران در 40 سال دوم از حیات جمهوری اسلامی را ترسیم کردند که حوزه اقتصادی به عنوان یک نقطه کلیدی تعیین کننده بر شکل‌گیری یک اقتصاد قوی تاکید و راه‌حلّ مشکلات هم اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی معرفی شده است. بر اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی 29 بهمن 1392، هدف، پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه عنوان شده است. افزون بر اینکه رشد بهره‌وری در اقتصاد ، افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی (بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی، تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید مواد اولیه و کالا.

با مبنا قراردادن سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و البته تامل در سیاست‌های کلی نظام در بخش کشاورزی ابلاغی 29 آذر 1391 می‌توان به چارچوبی شفاف‌تر از چشم‌انداز آینده بانک کشاورزی دست یافت.

توسعه پایدار کشاورزی با حفاظت از منابع طبیعی پایه و صیانت و توانمندسازی منابع انسانی، تأمین امنیت غذایی با تکیه بر تولید از منابع داخلی و نیل به خودکفایی در محصولات اساسی، اصلاح ساختار و نظام بهره‌برداری بخش کشاورزی با تشویق کشاورزان، نوسازی نظام تولید کشاورزی بر مبنای دانش نوین و بومی‌سازی فناوری‌های روز، ارتقاء بهره‌وری از آب در تولید محصولات کشاورزی ، گسترش زیرساخت‌ها و ایجاد انگیزه برای جذب و توسعه‌ی سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی با پوشش مناسب بیمه، کاهش احتمال زیان تولید، اجرای سیاست‌های حمایتی و متعادل کردن سطح سودآوری کشاورزی با سایر بخش‌های اقتصادی و در نهایت ارتقاء سطح درآمد و زندگی روستاییان، کشاورزان و عشایر، توسعه‌ی پایدار روستاها و مناطق کشاورزی و رفع فقر با تقویت زیرساخت‌های مناسب تولید و تنوع‌بخشی و گسترش فعالیت‌های مکمل و اقتصادی به‌ویژه صنایع تبدیلی و روستایی و خدماتی نوین از جمله مهمترین اولویت‌های پیش‌بینی شده در سیاست‌های کلی بخش کشاورزی است.

آیا اهداف، ماموریت‌ها و وظایف و اختیاراتی که برای بانک کشاورزی پیش‌بینی شده، متناسب با انتظارات آینده است یا فصل نوسازی و پوست‌اندازی رسیده است؟ تردیدی نیست که بانک یادشده می‌تواند موثرتر و کارآمدتر از گذشته در مسیر اجرای ماموریت‌های مورد انتظار گام بردارد و در راهبرد کلان این بانک بر تامین مالی و حمایت از طرح‌های اولویت‌دار بخش کشاورزی، مدرن‌سازی کشاورزی و ایجاد افق‌های جدید، حرکت در مسیر بانکداری دیجیتال و استفاده از فناوری‌های نوین، کاهش دارایی‌های غیرمولد ، واگذاري شركت‌ها و اموال مازاد، کاهش مطالبات غیرجاری تاکید شده اما این مهم در گروی یک حمایت همه جانبه و فراقوه‌ای از بانکی است که موتور اصلی تامین مالی اقتصاد کشاورزی ایران در حال حاضر به شمار می‌رود.

اصلاحات و تحول در این بانک یک وجه درونی دارد و یک وجه بیرونی و از این منظر بهبود شاخص‌های مالی، ایجاد تعادل بین منابع و مصارف، کنترل هزینه‌ها و • افزایش درآمدهای بانک، بهبود نسبت کفایت سرمایه و افزایش سرمایه بانک و چابک سازی و اصلاح فرایندهای کاری جهت تسهیل امور مشتریان و کشاورزان بستگی به نوع نگاه به آزادی عمل و حرفه‌گرایی در بانکداری در عین تخصصی بودن آن دارد.

این بانک خادم همه مردم ایران است و به هر میزان که اجازه و اختیار عمل در حرکت به سمت بانکداری مدرن داده شده و حجم و وزن تسهیلات تکلیفی کاسته یا بهینه‌سازی شود، می‌توان آینده درخشان‌تر از گذشته را شاهد بود. بپذیریم که بانکداری تخصصی و توسعه‌ای سخت و پیچیده است و به عنوان یک بانک مردمی با مالکیت و مدیریت خاص، هم می‌تواند خادم همه مردم ایران باشد و هم در مسیر مطالبات آنها و برنامه‌های توسعه دولت در حوزه تعریف شده گام بردارد. یک دهه تا یک سده از عمر با برکت بانک کشاورزی باقی مانده و اکنون وقت افق‌گشایی فرارسیده است. افقی به سمت ایرانی پایدار، قوی، متحول شده برای نسلی جدید و بانکی متمایز با ماموریتی جدید.