۱۰ پرسش همتی درباره حذف دلار ۴۲۰۰
به گزارش دنیای بانک، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی درباره چالش‌های حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی می‌نویسد: برای حل مشکل مردم در این دوره سخت، هر تصمیم اقتصادی مستقل از رویکرد ان، برای موفقیت نیاز به انسجام همه دست‌اندرکاران در اجرا دارد.
۱- باید توجه داشت که سیستم چند نرخی ارز، ماحصل شرایط پیچیده اقتصادی کشور است وگرنه بر سیاست‌گذاران و مجریان مشخص است که منشأ بسیاری از رانت‌ها و انحراف‌ها در منابع و مصارف همین سیستم چند نرخی است. من هم به‌کرات، چه به‌صورت نوشته و یا در مصاحبه‌ها و جلسات در زمان مسئولیت بانک مرکزی مخالفت خود را با این مسئله بیان کرده‌ام.
۲- نگرانی از افزایش تورم، مخصوصاً تورم کالاهای اساسی و دارو دایره تصمیم‌گیری در مورد حذف ارز ترجیحی را از نیمه‌های سال ۹۹ بسیار سخت کرد، اما بودجه ۱۴۰۰ با تعیین سقف واردات ۸ میلیارد دلاری برای کالاهای اساسی و دارو، اجازه حذف تدریجی را داد.
۳- هم‌زمان نیز از سال گذشته قیمت‌های جهانی نهاده‌های کشاورزی به‌تدریج با افزایشی بین ۶۰ تا بیش از ۱۰۰ درصد همراه شد که بخشی از افزایش قیمت داخلی آن‌ها نیز به همین خاطر بود. علاوه بر آن، ضرورت افزایش واردات گندم به خاطر خشک‌سالی و نیز تأمین واکسن کرونا، نیاز کشور برای ارز ترجیحی در این چند قلم موجود را در سال جاری تا حد ١۵ میلیارد دلار بالا برد.
حال که نظام به سمت یک تصمیم‌گیری در این خصوص می‌رود ذکر چند نکته را ضروری می‌دانم:
۱- آن‌گونه که اعلام‌شده است ارز ترجیحی دارو، تجهیزات پزشکی و گندم، قطعاً به خاطر اهمیت دارو و درمان و نیز ضرورت کنترل قیمت نان، در برنامه حذف قرار ندارند؛ بنابراین، در این صورت سیستم ارز دونرخی، با همه ایراداتش، همچنان ادامه خواهد یافت. لذا، با در نظر گرفتن تداوم خشک‌سالی و نیاز به تأمین واکسن کرونا، همچنان ضرورت تخصیص و تأمین رقمی بیش از ۶ میلیارد دلار ارز ترجیحی باقی خواهد ماند
۲- باقی ماندن گندم در سبد ارز ترجیحی و حذف جو به علت جانشین بودن این دو محصول برای دام، به‌احتمال‌زیاد بخشی از موجودی گندم را جایگزین جو خواهد کرد و لذا واردات گندم را افزایش خواهد داد. در مقابل، در صورت حذف ارز ترجیحی گندم، برای کنترل قیمت نان مصرفی مردم باید سوبسید سنگین به نانواها بابت آرد مصرفی پرداخت شود در غیر این صورت بایستی افزایش شدید قیمت نان پذیرفته شود.
۳-در صورت حذف ارز ترجیحی نهاده‌های ذرت، کنجاله، جو و روغن، مبنای محاسبه قیمت آن‌ها و خصوصاً محصولات نهایی این نهاده‌ها، یعنی مرغ، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات با چه نرخ ارزی خواهد بود؟ در حال حاضر بین نرخ ارز بازار آزاد و نرخ ارز سامانه نیما چیزی حدود ۲۰ درصد اختلاف است، تأثیر این اختلاف در قیمت محصولات نهایی آن‌ها در بازار چگونه کنترل خواهد شد؟ تأثیر نوسانات آتی نرخ ارز در بازار آزاد بر قیمت روزانه مرغ و شیر و لبنیات چگونه کنترل خواهد شد؟ آمارها نشان از وضعیت نگران‌کننده حذف این کالاهای مهم از سبد مصرفی خانوارها داد، آیا حذف ارز ترجیحی این مشکل را شدیدتر نخواهد کرد؟
.۴- مهم‌ترین مسئله نحوه جبران و میزان پرداخت مابه‌التفاوت به مردم است. اولاً مابه‌التفاوت به چه گروه‌هایی از مردم پرداخت می‌شود؟
آیا بر اساس آنچه گفته می‌شود با پرداخت به ۴۰ میلیون نفر مقصود حاصل می‌شود؟ آیا اطلاعات و آمار دقیق از جامعه هدف مورد حمایت وجود دارد؟ آیا جبران به‌صورت یارانه نقدی خواهد بود یا کارت خرید کالایی؟ توجه شود که هرگونه نقص سیستم تأمین یارانه کالایی می‌تواند اجرای طرح را با شکست روبرو کند. اگر هم نقدی پرداخت می‌شود آیا در موارد هزینه کرد آن انحراف ایجاد نمی‌شود؟
به‌هرحال با توجه به وجود شرایط تورمی در جامعه و مشکلات معیشتی مردم اشکالات در نحوه اجرا و شیوه جبرانی آن و تأثیرش بر قیمت سایر کالاها و خدمات می‌تواند موجب مشکلاتی شود که دقت در تصمیم و نحوه اجرا را طلب می‌کند.
نکته مهم پایانی اینکه این تصمیم مهم و نحوه اجرای آن باید با اجماع کامل در نظام و با یک اراده جمعی اجرا شود. یک طرح خوب و ملی، خصوصاً وقتی با معیشت روزمره مردم ارتباط دارد، بدون اجماع و حمایت یکپارچه از آن نمی‌تواند نتیجه مطلوبی داشته باشد.
کما اینکه حفظ وضع موجود یعنی تخصیص ارز ۴۲۰۰ هم با تداوم اختلاف‌نظرهای موجود در خصوص معایب و مشکلات اجرایی آن، تأثیر نامطلوب خود را داشته و دارد. لذا، برای حل مشکل مردم در این دوره سخت، هر تصمیم اقتصادی، مستقل از رویکرد آن، برای موفقیت نیاز به انسجام همه دست‌اندرکاران در اجرا دارد که امید است با وحدت نظر مسئولین و تمام قوا و با درایت لازم، در جهت تأمین نیازهای معیشتی مردم به نتیجه برسد.
