۲ راهی سخت رئیسی؛ منتظر کابینه بمانید
محمد طبیبیان، اقتصاددان ایرانی دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه دوک آمریکا در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: نباید خیلی زود درباره چشم‌انداز اقتصاد ایران در دولت آینده بدون اطلاع قضاوت کنیم، ضروری است صبر کنیم تا کابینه جدید تشکیل شود. فعلا آنچه می‌توان گفت این است که آقای رئیسی در این لحظه از تاریخ بر سر یک دوراهی قرار دارد که هم می‌تواند عملکرد بسیار درخشانی داشته باشد یا اینکه عملکردی نامطلوب و ضایعه‌بار. همه اینها بستگی دارد به اینکه در نهایت او چه تصمیمی در مورد هیأت دولت و سیاست‌هایش خواهد گرفت.
طبیبیان در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین چالش پیش روی سیدابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهوری آینده در عرصه اقتصاد چه خواهد بود؟ تأکید می‌کند: در این مقطع زمانی مهم‌ترین چالش پیش روی رئیس‌جمهوری جدید انتخاب کابینه‌اش خواهد بود. سبک و شیوه کار انتخاب کابینه در دولت‌های گذشته همیشه این بوده که هر رئیس‌جمهوری سر کار می‌آید، ابتدا یک عده افراد دور او جمع می‌شوند و روش‌ها و برنامه‌های مشعشع، معجزه‌آسا و شگفت‌انگیزی را پیشنهاد می‌دهند و به این ترتیب سر رئیس‌جمهوری را با همین صحبت‌ها و پیشنهاد‌ها گرم می‌کنند و تازه بعد از یکی دو سال رئیس‌جمهور متوجه می‌شود چه اتفاقی رخ داده و تازه چشمش به روی حقایق باز می‌شود و سعی می‌کند واقع‌بینانه عمل کند.
نقش روابط در انتصابات
طبیبیان می‌افزاید: نخستین چالش آقای رئیسی این است که مراقب افرادی باشد که دور او جمع شده یا می‌شوند و اجازه ندهد وقت او را در سال‌های نخست با روش‌ها و پیشنهادهای معجزه‌آسا و شگفت‌انگیز و فرمول‌های اقتصادی ماوراء‌الطبیعه اقتصادی تلف کنند.
این اقتصاددان سرشناس ایرانی با بیان اینکه آزموده را آزمودن خطاست تأکید می‌کند: می‌توان تصور کرد بسیاری از کسانی که هم‌اکنون به امید پست، دور آقای رئیسی جمع شده‌اند، در گذشته مسئولیت‌هایی داشته و کارنامه آنها مشخص است و نتیجه عملکرد آنها را در دولت‌های گذشته دیده‌ایم؛ به همین دلیل رئیس‌جمهوری آینده باید این ملاحظات و کارنامه‌ها را در انتخاب کابینه‌اش درنظر بگیرد. به همین دلیل ترکیب کابینه و تیم اقتصادی آینده نشان خواهد که تا چه اندازه آماده هستند تا نتیجه مطلوب ایجاد کنند یا اینکه مشغول سرگرم کردن رئیس‌جمهوری شوند و زمان را تلف کنند.
این اقتصاددان همچنین به چالش رفتاری روسای‌جمهور سابق ایران در انتخاب کابینه اشاره کرد و از آن به‌عنوان تکیه برخی روسای‌جمهور به تعلقات خانوادگی، دوستی، مرید و مرادی یاد می‌کند و می‌گوید: معمولا قاعده این بوده که چهره‌های سیاسی وقتی در رأس امور اجرایی کشور قرار گرفته‌اند، به آدم‌های متخصصی که آشنای خانوادگی یا دارای روابط رفاقتی و مراد و مریدی با آنها نیستند، اعتماد نمی‌کنند. او با بیان اینکه در دولت آینده هم ممکن است همچنان با چالش حضور افراد فاقد تخصص و فاقد شایستگی حرفه‌ای و ورود آنها به مسئولیت‌های اجرایی مواجه شویم، می‌افزاید: در دنیای مدرن، کارآمدی و شایستگی افراد مهم است و روابط فامیلی و خانوادگی یا رابطه مراد و مریدی در انتخاب و انتصاب افراد معنا ندارد اما در دنیای سنتی، این قاعده حکم‌فرما نیست و بیشتر شیوه انتخاب براساس قاعده مراد و مریدی و وابستگی خانوادگی و آشنا بودن است که نتیجه این شیوه انتصاب و انتخاب افراد و اعتماد به آنها به شکست منجر خواهد شد، امیدوارم آقای سیدابراهیم رئیسی با این چالش، در انتخاب‌ها و انتصاب‌ها مواجه نشود.
مسئله‌ای به نام تجارت خارجی
طبیبیان در پاسخ به این پرسش که ابراهیم رئیسی قول داده حجم تجارت خارجی ایران و همچنین تجارت با کشورهای همسایه را به دوبرابر میزان فعلی برساند، آیا بدون برداشته شدن تحریم‌ها و پذیرش FATF چنین هدفی قابل تحقق خواهد بود، می‌گوید: نه. چون وقتی اینها می‌گویند همسایه‌ها منظورشان بیشتر روسیه است و در درجه دوم ترکیه چون بقیه همسایگان ایران اگر هم دنبال تجارت با ایران باشند، بیشتر دنبال ولیمه خواهند بود و به‌طور مثال افغانستان، عراق و پاکستان چه حجم بازرگانی خارجی را مقدور می‌سازند؟ کشورهای روسیه و ترکیه هم امکانات محدود دارند، از غرب می‌خرند و گران‌تر به ما می‌فروشند. ما اوایل انقلاب این تجربه را با کشورهای مختلف داشتیم. کشورهای حاشیه خلیح‌فارس هم که بسیار با ملاحظه محدودیت تحریم‌ها حاضر به همکاری با ما می‌شوند تا تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نقض نکنند. آنها هم از غرب می‌خرند به ما گران‌تر می‌فروشند. این اقتصاددان می‌افزاید: افزایش میزان تجارت ایران بدون رفع تحریم‌ها و پیوستن به FATF بیشتر جنبه شعاری دارد و اگر واقعاً دولت آینده دنبال افزایش دوبرابری حجم تجارت خارجی است باید روابط خود را با کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای غربی بهبود ببخشد و شرط آن برداشتن تحریم‌ها و گشایش در روابط مالی و بانکی از مسیر پذیرش FATF است و اگر هم چنین قصدی ندارد که لاجرم تجارت ایران محدود به کشورهای خاص نظیر روسیه و ترکیه و چند کشور دیگر خواهد شد، در این حالت دستاورد قابل‌تصوری به‌صورت واقع‌بینانه مورد‌انتظار نیست.
چشم‌انداز کاهش تورم
طبیبیان در پاسخ به این پرسش که کاهش نرخ تورم در دو سال آینده به نصف میزان کنونی تا چه اندازه ممکن است، می‌گوید: من هنوز برنامه‌های ایشان را ندیده‌ام اما آنچه گفته می‌شود، آرزوهایی است که همه ما داریم ولی مسئله اصلی این است که چگونه این آرزوها و وعده‌ها قرار است محقق شود؟ طبیبیان تأکید می‌کند: در شرایط فعلی رئیس‌جمهوری آینده بر سر دوراهی قرار دارد؛ یک راه به سمت تحقق برنامه‌ها و راه دیگر به سمت عدم‌توفیق است و کلید معما در انتخاب هر کدام از این راه‌ها بستگی به ترکیب کابینه آینده دارد. بنابراین تا آن زمان باید صبر کرد و بر اساس برنامه وزیران پیشنهادی و توان آنها بلکه بتوان قضاوت کرد که راه آینده اقتصاد کدام خواهد بود. در گذشته در برخی دولت‌ها، یک لغزش این بوده که برنامه‌ها و اقدامات غیرکارشناسی اتخاذ می‌شده، هنگامی که نتایج نا مطلوب آن مثل تورم و افزایش نرخ ارز ظاهر می‌شده عوامل خارجی یا بد نیت را سرزنش می‌کردند و دست به بسط برخورد‌های امنیتی و تنبیهی می‌زدند. این شیوه‌ها ناموفق بوده و طشت رسوایی آنها هم از بام افتاده، شایسته است در دولت آینده با اتخاذ شیوه‌های علمی از این مسیر
اجتناب شود.
